Project Description
تجارت بینالمللی میتواند فرایندی پیچیده باشد؛ چراکه سردرگمی درباره مسئولیتهای حملونقل، بیمه، ترخیص گمرکی و سایر موارد میتواند باعث بروز اختلاف و تاخیر منجر شود. برای جلوگیری از این سوءتفاهمها، اتاق بازرگانی بینالمللی (ICC) مجموعهای استاندارد از قواعد تجاری با عنوان اینکوترمز (Incoterms) تدوین کرده است که مسئولیتهای اصلی خریدار و فروشنده را در معاملات تجاری بینالمللی تعریف میکند. در این مطلب از رابین مارین به بررسی اینکوترمز، انواع آن، نحوه استفاده و جدیدترین اصطلاحات خواهیم پرداخت. پس اگر شما هم در حوزه تجارت فعالیت میکنید، ادامه مطلب را حتما بخوانید.
اینکوترمز چیست؟
برای تسهیل تجارت در سراسر جهان، اتاق بازرگانی بینالمللی (ICC) مجموعهای از اینکوترمز را منتشر میکند که به طور رسمی بهعنوان اصطلاحات تجاری بینالمللی شناخته میشوند. اینکوترمز که به صورت جهانی پذیرفته شده است، از ایجاد سردرگمی در قراردادهای تجارت خارجی جلوگیری میکند و تعهدهای خریداران و فروشندگان را شفاف خواهد کرد.
معمولا طرفهای درگیر در تجارت داخلی و بینالمللی از Incoterms بهعنوان نوعی اصطلاح کوتاهشده استفاده میکنند تا بهتر یکدیگر را درک و شرایط دقیق توافقهای تجاری خود را مشخص کنند. برخی از انواع اینکوترمز برای هر نوع وسیله حملونقلی قابل استفاده هستند؛ اما بعضی دیگر فقط به حملونقل دریایی مربوط میشوند.
اهمیت اینکوترمز نباید توسط صادرکنندگان نادیده گرفته شود. این قوانین و دستورالعملهای استاندارد، انجام معاملات تجارت بینالمللی را آسان میکنند. زمانیکه صادرکنندگان از اینکوترمز پیروی میکنند، شفافیت و هماهنگی بیشتری در زمینه مسئولیتها، هزینهها و تقسیم ریسک میان خریداران و فروشندگان ایجاد میشود. این موضوع نهتنها روند کار را راحتتر میکند؛ بلکه این اطمینان را ایجاد میکند که تمامی طرفهای درگیر درک مشترکی از شرایط دارند.
معرفی چهار گروه E ،F ،C و D اینکوترمز
چهار گروه اصلی اینکوترمز (E، F، C و D) بر اساس محل و زمان انتقال مسئولیتها و هزینهها از فروشنده به خریدار دستهبندی میشوند. هر گروه نشاندهنده سطح متفاوتی از تعهدها برای فروشنده است. در اینجا معرفی مختصری از هر گروه آمده است:
دسته E (خروج)؛ شامل تنها یک اصطلاح تجاری یعنی EXW (تحویل در کارخانه یا انبار) است.
دسته F (حمل اصلی پرداختنشده)؛ شامل سه اصطلاح تجاری زیر است:
- FCA (تحویل به حملکننده آزاد)
- FAS (تحویل کالا کنار کشتی)
- FOB (تحویل روی عرشه کشتی)
دسته C (حمل اصلی پرداختشده)؛ شامل چهار اصطلاح تجاری زیر است:
- CPT (پرداخت كرايه حمل كالا تا مقصد)
- CIP (پرداخت کرایه و بیمه تا مقصد)
- CFR (هزینه یا ارزش کالا و کرایه حمل تا بندر مقصد)
- CIF (هزینه، بیمه و کرایه حمل تا بندر مقصد)
دسته D (ورود)؛ شامل سه اصطلاح تجاری زیر است:
- DAP (تحویل در محل)
- DPU (تحویل در محل با تخلیه)
- DDP (تحویل در مقصد با پرداخت عوارض گمرکی)
همچنین این چهار دسته بر اساس شیوه حملونقل هم قابل طبقهبندی هستند:
- اینکوترمز قابل استفاده برای کلیه اشکال حملونقل: شامل حمل و نقل هوایی، حمل و نقل زمینی و حمل و نقل دریایی EXW، FCA، CPT، CIP، DPU، DAP و DDP؛
- اینکوترمز حمل دریایی: این موارد صرفا برای حمل و نقل دریایی کاربرد دارند FAS، FOB، CFR و CIF.
هر اینکوترمز شامل مجموعهای از قواعد تفسیر برای تعیین تعهدات فروشنده (A1 تا A10) و خریدار (B1 تا B10) در زمینههای زیر است:
- A1/B1 – تعهدات عمومی
- A2/B2 – تحویل
- A3/B3 – انتقال ریسکها
- A4/B4 – حمل و نقل
- A5/B5 – بیمه
- A6/B6 – مدارک تحویل یا حمل
- A7/B7 – ترخیص صادراتی/وارداتی
- A8/B8 – بازرسی، بستهبندی و نشانهگذاری
- A9/B9 – تخصیص هزینهها
- A10/B10 – اطلاعرسانیها
بررسی اصطلاحات اینکوترمز
درحالحاضر اینکوترمز دارای 11 اصطلاح است. 7 مورد از این اصطلاحات شکلهای مختلف حملونقل را پوشش میدهند و 4 مورد از آنها در حملونقل دریایی کاربرد دارند. در ادامه فهرستی از اصطلاحات اینکوترمز که در تجارت بینالمللی به آنها نیاز خواهید داشت، بررسی شده است:
- EXW – تحویل در کارخانه یا انبار(Ex-Works or Ex-Warehouse) : فروشنده کالا را در محل تعیین شده خود مانند کارخانه، انبار و … در اختیار خریدار قرار میدهد. فروشنده موظف به بارگیری کالا روی وسیله حمل خریدار یا ترخیص آن برای صادرات نیست، مگر اینکه خلاف آن توافق شود. این اصطلاح، حداقل تعهدات را برای فروشنده در بر دارد.
- FCA – تحویل به حملکننده آزاد (Free Carrier): اینکوترمز fca یعنی فروشنده کالا را در محل خود یا محل تعیینشده دیگری به حملکننده یا شخص معرفیشده توسط خریدار تحویل میدهد. طرفین باید محل دقیق تحویل را به وضوح مشخص کنند؛ چراکه ریسک در همان نقطه به خریدار منتقل میشود. بر اساس بهروزرسانی ۲۰۲۰، امکان صدور بارنامه با یادداشت بارگیری فراهم شده است. معمولاً FCA بهعنوان اینکوترمز حمل هوایی شناخته میشود.
- FAS – تحویل کنار کشتی (Free Alongside Ship): فروشنده کالا را در کنار کشتی تعیین شده در بندر بارگیری تعیین شده تحویل میدهد. از این لحظه به بعد، ریسک از بین رفتن یا آسیب کالا به خریدار منتقل میشود و خریدار تمامی هزینههای بعدی را پرداخت میکند.
- FOB – تحویل روی عرشه کشتی (Free On Board): اینکوترمز FOB یعنی فروشنده کالا را روی عرشه کشتی تعیین شده در بندر بارگیری تعیینشده تحویل میدهد. از لحظه قرار گرفتن کالا روی کشتی، تمام هزینهها و ریسکها بر عهده خریدار خواهد بود. هزینههای فروشنده شامل رساندن کالا به بندر، هزینه بارگیری روی کشتی و عوارض و ترخیص صادراتی است. خریدار هم هزینههای حمل اصلی، تخلیه در بندر مقصد و عوارض و ترخیص واردات را پرداخت میکند.
- CFR – هزینه یا ارزش کالا و کرایه حمل تا بندر مقصد (Cost and Freight): cfr چیست؟ فروشنده هزینه حملونقل کالا را تا بندر مقصد تعیینشده پرداخت میکند. ریسک کالا پس از عبور آن از نرده کشتی در بندر بارگیری برعهده خریدار است.
- CIF – هزینه، بیمه و کرایه حمل تا بندر مقصد (Cost, Insurance and Freight): منظور از اینکوترمز cif این است که مسئولیت فروشنده مشابه CFR است، با این تفاوت که فروشنده باید بیمهای هم برای ریسکهای خریدار طی حمل انجام دهد. فروشنده تنها موظف به تهیه حداقل پوشش بیمهای است؛ در صورت نیاز به پوشش بیشتر، خریدار باید با فروشنده توافق کند یا خود بیمه اضافی را بگیرد.
- CPT – پرداخت كرايه حمل كالا تا مقصد (Carriage Paid To): منظور از cpt چیست؟ فروشنده کالا را به حملکننده یا شخص معرفیشده توسط خود در محل توافقشده تحویل میدهد و هزینه حمل تا محل مقصد تعیینشده را پرداخت میکند.
- CIP – پرداخت کرایه و بیمه تا مقصد (Carriage And Insurance Paid To): در اینجا هم وظایف فروشنده مشابه CPT است با این تفاوت که فروشنده علاوه بر هزینه حمل، بیمه حداقلی هم برای کالا تهیه میکند. در صورت نیاز به پوشش بیمهای بیشتر، خریدار باید به صورت جداگانه اقدام یا با فروشنده توافق کند.
- DAP – تحویل در محل (Delivered At Place): فروشنده کالا را در محل تعیین شده مقصد، آماده برای تخلیه توسط خریدار، تحویل میدهد. فروشنده تمام هزینهها و ریسکهای مربوط به حملونقل کالا تا آن محل را بر عهده دارد.
- DPU – تحویل در محل با تخلیه (Delivered At Place Unloaded): فروشنده کالا را در محل تعیین شده مقصد تخلیه شده در اختیار خریدار قرار میدهد. فروشنده تمام هزینهها و ریسکهای مربوط به حملونقل و تخلیه کالا در آن محل را بر عهده دارد. DPU تنها اصطلاحی است که فروشنده مسئول تخلیه کالا در مقصد است.
- DDP – تحویل در مقصد با پرداخت عوارض گمرکی (Delivered Duty Paid): فروشنده کالا را در محل تعیین شده مقصد، با پرداخت تمام عوارض گمرکی و مالیاتهای مربوطه و آماده برای تخلیه توسط خریدار، تحویل میدهد. فروشنده مسئول تمام هزینهها و ریسکهای مربوط به حملونقل و تحویل کالا تا آن محل، از جمله عوارض گمرکی است. این اصطلاح، حداکثر تعهدات را برای فروشنده در بر دارد.
مراحل اینکوترمز کدامند؟
در معاملات بینالمللی، اطلاع از مراحل اینکوترمز نقش مهمی در تعیین دقیق مسئولیتها و هزینهها دارد. بهطورکلی، مراحل Incoterms در یک معامله بینالمللی شامل این موارد میشود:
- انتخاب قاعده مناسب اینکوترمز: فروشنده و خریدار با توجه به نوع کالا، روش حمل، شرایط کشور مبدا و مقصد، یک قاعده اینکوترمز مناسب را انتخاب میکنند.
- تعیین محل تحویل کالا: در این مرحله مشخص میشود که کالا در چه نقطهای تحویل داده و ریسک از فروشنده به خریدار منتقل شود.
- تقسیم مسئولیتها و هزینهها: براساس قاعده انتخابشده، مسئولیتها و هزینههای مربوط به حملونقل، بیمه، ترخیص گمرکی و … بین طرفین تقسیم میشود.
- تهیه و تنظیم اسناد مربوطه: فروشنده و خریدار باید اسناد موردنیاز مانند فاکتور، بارنامه، بیمهنامه و گواهی مبدا را تهیه کنند.
- انجام تشریفات گمرکی: فروشنده مسئول ترخیص صادراتی و خریدار مسئول ترخیص وارداتی خواهد بود.
- تحویل کالا طبق قاعده مشخصشده: فروشنده کالا را در محل تعیینشده تحویل میدهد و از آن لحظه، ریسک به خریدار منتقل میشود.
- تسویه حساب مالی: خریدار طبق شرایط قرارداد، پرداخت هزینهها را انجام میدهد.
چه کسی قوانین اینکوترمز را منتشر می کند؟
اتاق بازرگانی بینالمللی از زمان تاسیس خود در سال ۱۹۱۹، متعهد به تسهیل تجارت بینالمللی بوده است. وجود رویهها و تفسیرهای حقوقی متفاوت بین تاجران در سراسر جهان، نیاز به مجموعهای مشترک از قواعد و دستورالعملها را بهوجود آورد. برای پاسخ به این نیاز، ICC نخستین نسخه از قوانین اینکوترمز را در سال ۱۹۳۶ منتشر کرد. این سازمان از آن زمان تاکنون به نگهداری و توسعه این قوانین ادامه داده است. سازمان تجارت جهانی در حالیکه ICC صدمین سالگرد تاسیس خود را در سال ۲۰۱۹ جشن میگیرد با افتخار اعلام میکند که نسخه جدید اینکوترمز 2023 منتشر شده است. جدیدترین نسخه قوانین اینکوترمز به کسبوکارها کمک میکند تا برای قرن آینده تجارت جهانی آماده شوند.
مسئولیت ها و تعهدات اصلی موجود در قوانین اینکوترمز
اینکوترمز مسئولیتها و تعهدات مشخصی را برای هر دو طرف معامله بینالمللی یعنی فروشنده (صادرکننده) و خریدار (واردکننده) تعریف میکند. در ادامه مسئولیتهای کلیدی هر طرف آمده است:
- توافق بر سر اینکوترمز مناسب و شفافسازی نقشها و تعهدها
- حفظ ارتباط موثر برای انجام مناسب معامله
- اطمینان از بستهبندی و برچسبگذاری صحیح کالا جهت حملونقل
- هماهنگی حملونقل و خدمات لازم تا نقطه تحویل توافقشده
- انجام تشریفات گمرکی صادرات و واردات مطابق با توافق طرفین
- تامین پوشش بیمهای و ارائه مدارک مربوطه در صورت نیاز
- انجام بازرسی برای تطبیق کالا با مشخصات و استانداردها
- اطلاعرسانی سریع در صورت بروز تغییرات تاثیرگذار بر معامله یا تحویل
- پذیرش ریسکهای مربوط به حملونقل و تحویل طبق اینکوترمز انتخاب شده
- پرداخت هزینههای اضافی مشخص شده در اینکوترمز مانند عوارض، مالیاتها و کارمزدها
- همکاری برای حل اختلافها به صورت دوستانه و در اسرعوقت
- رعایت قوانین، مقررات و عرفهای تجاری در طول معامله
باتوجه به اینکوترمز انتخابشده، مسئولیتها و تعهدات فروشنده و خریدار ممکن است متفاوت باشد.
قواعد اینکوترمز چه مواردی را شامل میشوند؟
قواعد اینکوترمز بهعنوان یک چارچوب بینالمللی برای معاملات تجاری، نقش مهمی در تعیین وظایف، هزینهها و ریسکهای میان فروشنده و خریدار دارند. در ادامه به موارد اصلی که این قواعد شامل میشوند، اشاره شده است.
- قراردادهای تجاری: اینکوترمز در قراردادهای فروش بین خریدار و فروشنده استفاده میشوند تا شرایط فروش و تعهدات و مسئولیتهای هر طرف مشخص شود.
- تخصیص هزینهها: Incoterms تعیین میکنند که مسئولیت حملونقل، بیمه، تشریفات گمرکی و سایر هزینهها بر عهده چه کسی است تا تقسیم هزینهها بین طرفین شفاف شود.
- انتقال ریسک: اینکوترمز نقطهای که در آن ریسک از فروشنده به خریدار منتقل میشود را مشخص میکند؛ یعنی زمانیکه خریدار مسئولیت کالا شامل احتمال ضرر، آسیب یا تأخیر در حملونقل را بر عهده میگیرد.
- لجستیک و حملونقل: اینکوترمز وظایف و مسئولیتهای هر طرف را در خصوص سازماندهی و اجرای حملونقل از جمله انتخاب وسیله حمل، محل تحویل و موارد لجستیکی دیگر مشخص میکنند.
- مستندها: اینکوترمز اسناد مورد نیاز در تجارت بینالمللی مانند بارنامه، فاکتور تجاری و بیمهنامهها را تعریف میکنند.
- بیمه: اینکوترمز تعهدات بیمهای را مشخص و تعیین خواهد کرد کدام طرف باید بیمهنامه را تهیه و نگهداری کند.
- حل اختلافات: در صورت بروز اختلاف یا سوءتفاهم بین خریدار و فروشنده، اینکوترمز بهعنوان مرجع مورد استناد قرار میگیرند و شرایط مورد توافق را روشن میکنند.
تفاوت بین اینکوترمز 2010 و اینکوترمز 2020
اگرچه اینکوترمز ۲۰۱۰ در سال ۲۰۲۰ بهروزرسانی شد؛ اما تفاوتهای عمدهای بین این دو نسخه وجود ندارد. اصطلاح تحویل در ترمینال (DAT) در نسخه ۲۰۱۰ به تحویل در محل تخلیه شده (DPU) در نسخه ۲۰۲۰ تغییر یافت. این تغییر برای پوشش تمام مکانهای تخلیه انجام شد. در هر دو نسخه، همچنان ۱۱ اصطلاح وجود دارد.
اما زمانی که به جزئیات بیشتر میپردازیم، تغییرات بیشتری دیده میشود. برای مثال، میزان بیمه بار تحت اصطلاح CIP افزایش یافته است؛ اما این تغییر شامل اصطلاح CIF نمیشود. در اینکوترمز ۲۰۲۰ شرایطی که خریدار یا فروشنده کالا را با وسیله نقلیه شخصی خود حمل میکند هم پوشش داده شده است؛ اما در نسخه ۲۰۱۰ فرض بر این بود که حملونقل توسط یک شرکت حملونقل ثالث انجام میشود. همچنین در نحوه برخورد قاعده FCA با بارنامه تغییراتی ایجاد شده است.
علاوهبراین، مسئولیتهای هزینههای مرتبط با امنیت تغییر کردهاند. این هزینهها میتوانند شامل فرایندهای ترخیص صادراتی و وارداتی باشند. در بهروزرسانی اینکوترمز، بهطور شفاف مشخص شده است که رایجترین هزینهها، هزینههای مرتبط با حملونقل هستند که بر عهده طرف ترتیبدهنده حملونقل است.
هزینههای امنیتی مربوط به ترخیص صادرات، به جز در مواردEx Works ، بر عهده فروشنده خواهد بود. هزینههای امنیتی مربوط به ترخیص واردات هم به جز در مواردDDP ، بر عهده خریدار است. علاوهبراین، الزامات امنیتی و بیمهای هم افزایش یافتهاند.
مزایا و معایب استفاده از اینکوترمز
بزرگترین مزیت استفاده از اینکوترمز، استانداردسازی و شفافسازی جنبههای پیچیده تجارت بینالمللی است. وجود یک سیستم که ابهام میان کشورها را از بین میبرد، بهویژه در هنگام مذاکره بر سر شرایط معامله فرایند تجارت را بسیار سادهتر کرده است. استفاده از اینکوترمز باعث صرفهجویی در زمان و هزینه میشود؛ برای مثال قبلا هزینههایی صرف استخدام وکلایی میشد که وظیفه داشتند مفاهیم Incoterms را برای طرفین به زبانهای مختلف توضیح دهند.
یکی از معایب قابل توجه اینکوترمز این است که خریداران و فروشندگان اغلب ترجیحهای متفاوتی در استفاده از آنها دارند. بهعنوان مثال، فروشندگان ممکن است اصطلاح CIF را انتخاب کنند؛ چراکه شناخت بیشتری از محمولههای خود دارند. در مقابل، خریداران ممکن است اصطلاح FOB را بهدلایل مشابه ترجیح دهند. اما مشکل اصلی خود اصطلاحات نیست؛ بلکه موضوع به مذاکرات بر سر انتخاب اصطلاح مناسب برمیگردد.
اینکوترمز ۲۰۲۳
آخرین نسخه اینکوترمز ۲۰۲۳ توسط اتاق بازرگانی بینالمللی (ICC) منتشر شده است و راهنماییهای بهروزشدهای برای تجارت جهانی ارائه میدهد. اینکوترمز ۲۰۲۳ شامل ۱۱ قاعده اینکوترمز است که برای انجام معاملات صادرات و واردات بسیار مهم هستند. در ادامه جدول اینکوترمز ۲۰۲۳ آورده شده است.
نام اصطلاح | توضیحات |
EXW | تحویل کالا در محل فروشنده |
FCA | تحویل به حامل |
FAS | تحویل کنار کشتی |
FOB | تحویل روی عرشه کشتی |
CFR | هزینه و کرایه |
CIF | هزینه، بیمه و کرایه |
CPT | حمل پرداخت شده تا مقصد |
CIP | حمل و بیمه پرداخت شده تا مقصد |
DAP | تحویل در محل تعیینشده |
DPU (جایگزین اصطلاح 2010 DAT) | تحویل در محل تعیینشده پس از تخلیه |
DDP | تحویل کالا با پرداخت حقوق گمرکی |
علاوه بر عناصر اصلی نسخههای قبلی، تغییرات زیر در اینکوترمز ۲۰۲۳ قابلتوجه هستند:
- DAP اینکوترمز 2023: این اصطلاح بهروزرسانی شده است تا تحویل به مکانهای ویژهای به نام انبارهای ترخیص داخلی/کانتینری (ICD) را شامل شود. ICDها مکانهایی هستند که کالاها برای واردات یا صادرات بررسی میشوند. این تغییر به منظور در نظر گرفتن استفاده روزافزون از ICDها در تجارت جهانی و روشنشدن مسئولیتهای خریدار و فروشنده هنگام تحویل به این مکانها انجام شده است. پیش از این، DAP به تحویل کالا توسط فروشنده به یک مقصد خاص در کشور خریدار اشاره داشت. فروشنده مسئول حمل و نقل، هزینهها و ریسکهای مربوط به رسیدن به آن مقصد بود.
- DDP اینکوترمز 2023: عدم وضوح در نسخه قبلی DDP میتوانست منجر به اختلاف یا عدم تطابق در مورد تخصیص هزینهها و ریسکهای مربوط به ترخیص گمرکی و تحویل شود. در نتیجه این شفافسازی، DDP اینکوترمز 2023 اکنون به وضوح بیان میکند که فروشنده مسئول کلیه هزینهها و ریسکهای مربوط به تحویل کالا، از جمله ترخیص گمرکی است.
سخن پایانی
آشنایی کامل با اینکوترمز و نحوه استفاده صحیح از آن برای هر فعال حوزه تجارت بینالمللی ضروری است. اینکوترمز با تعریف دقیق مسئولیتها، هزینهها و ریسکها بین خریدار و فروشنده، از بروز اختلافهای احتمالی جلوگیری و فرایند مبادلات تجاری را شفافتر و روانتر میکند. شما با انتخاب درست قاعده اینکوترمز متناسب با نوع کالا و شیوه حملونقل، میتوانید به معاملات بینالمللی سرعت، دقت و امنیت بیشتری بخشید. در نهایت، تسلط بر این قواعد به نفع هر دو طرف معامله خواهد بود و زمینه موفقیت در تجارت جهانی را فراهم میکند.
سوالات متداول
چند نوع اینکوترمز وجود دارد؟
درحالحاضر 11 نوع اصطلاح اینکوترمز وجود دارد که از این تعداد 7 مورد مربوط به همه اشکال حملونقل میشود و 4 مورد از آنها بهصورت اختصاصی به حملونقل دریایی مربوط میشوند.
مسئولیتهای فروشنده و خریدار در اینکوترمز چگونه تقسیم میشود؟
در اینکوترمز، مسئولیتهای فروشنده و خریدار به طور دقیق و بر اساس قاعده انتخابشده بین طرفین تقسیم میشود.
آیا اینکوترمز بهروزرسانی میشود؟
بله؛ اصطلاحات اینکوترمز هرچند سال یک بار توسط اتاق بازرگانی بینالمللی آپدیت میشود و در صورت تغییرات به اطلاع تاجران میرسد.
آیا اینکوترمز شامل هزینههای بیمه میشود؟
بله؛ اینکوترمز تعهدهای بیمهای را مشخص میکنند و تعیین میکند کدام طرف باید بیمهنامه را تهیه و نگهداری کند.