دموراژ چیست؟

معرفی انواع دموراژ

حالا که متوجه شدید، دموراژ چیست، بهتر است با انواع آن نیز آشنا شوید. در ادامه این بخش با انواع دموراژهای مطرح در حوزه‌های مختلف حمل‌ونقل آشنا خواهید شد:

دموراژ کانتینر

همان‌طور که در بخش‌های قبلی نیز اشاره کردیم، دموراژ کانتینر هزینه‌ای است که پرداخت آن درصورت عدم بازگرداندن به‌موقع کانتینر‌های حمل بار به شرکت حمل‌ونقل، بر عهده صاحب بار قرار می‌گیرد.

این هزینه برای جبران خسارت‌های ناشی از توقف عملیات شرکت‌های کشتیرانی و جلوگیری از کمبود کانتینر در چرخه حمل‌ونقل دریایی وضع می‌شود. برای جلوگیری از دموراژ کانتینر و پرداخت هزینه‌های اضافی بهتر است که در تخلیه بار و تحویل کانتینر به مدیریت صحیح زمان‌بندی توجه ویژه‌ای داشته باشید.

دموراژ گمرکی

یکی دیگر از انواع دموراژ که درصورت تاخیر در ترخیص کالا از انبارهای گمرک برعهده صاحب کالا قرار می‌گیرد، دموراژ گمرکی است. کالا پس از ورود به گمرک در یک بازه زمانی معین و بدون پرداخت هزینه باید ترخیص شود. این باز زمانی در گمرک‌های زمینی معمولا 10 روز و در گمرک‌های هوایی حدود 2 روز است.

اگر کالا در این بازه‌های زمانی ترخیص نشود، صاحب کالا باید به‌صورت روزانه و به‌شکل تصاعدی هزینه‌های انبارداری گمرک را پرداخت کند. هزینه مربوط به دموراژ گمرکی به‌عواملی مانند نوع و وزن کالا، نوع انبار و شرایط نگهداری بستگی دارد. به‌عنوان مثال برای دیرکرد ترخیص کالاهای خطرناک و فاسدشدنی از گمرک باید دموراژ بیشتری پرداخت شود.

دموراژ کشتی

اگر یک کشتی بیش‌از مدت زمان تعیین‌شده در بندر معطل بماند و عملیات بارگیری یا تخلیه و مراحل گمرگی با تاخیر انجام شود، مشمول پرداخت جریمه دموراژ کشتی است. سوالی که پیش می‌آید این است که هدف از این نوع دموراژ چیست؟ در پاسخ باید گفت که هدف از دموراژ کشتی جبران توقف غیرمجاز کشتی و اختلال به‌وجودآمده در برنامه‌های کشتیرانی است.

این نوع دموراژ معمولا هزینه‌های سنگینی به‌همراه دارد و مبلغ آن به‌صورت روزانه تعیین می‌شود. از مهم‌ترین عوامل ایجاد این نوع دموراژ می‌توان به مواردی مانند ازدحام بنادر کشتیرانی، تاخیر در ارائه اسناد گمرکی، بروز مشکلات گمرکی و بدبودن شرایط آب‌وهوایی اشاره کرد. برای پیشگیری از پرداخت جریمه دموراژ بهتر این به مواردی مانند برنامه‌ریزی دقیق، آمادگی کامل مدارک و همکاری با مسئولان بندر توجه داشت.

دموراژ ریلی

دموراژ ریلی به‌عنوان یکی دیگر از انواع دموراژ، جریمه‌ای است که صاحب کالا برای تاخیر در تخلیه یا بارگیری واگن‌های ریلی در زمان تعیین‌شده به شرکت راه‌آهن پرداخت می‌کند. هزینه این نوع دموراژ معمولا به‌صورت روزانه یا ساعتی محاسبه می‌شود و هدف از دریافت آن جبران هزینه‌های ناشی از توقف واگن‌ها و استفاده بهینه از تجهیزات ریلی است. عواملی که باعث تاخیر در تخلیه یا بارگیری واگن‌ها می‌شوند، عبارت‌اند از: شرایط نامساعد جوی، ازدحام در پایانه‌های راه‌آهن، نقص فنی تجهیزات و مشکلات اداری.

دموراژ پایانه

یکی دیگر از انواع دموراژ که درصورت خارج‌نشدن وسایل نقلیه مانند کامیون یا تریلی از ترمینال و محوطه گمرکی در زمان تعیین‌شده باید پرداخت شود، دموراژ پایانه است. هدف از دموراژ پایانه جلوگیری از ترافیک و ازدحام وسایل نقلیه و هزینه‌های اضافی است. با مدیریت زمان می‌توان از دموراژ پیشگیری کرد.

دلایلی که باعث به وجود آمدن دموراژ کانتینر می شود؟

در بخش‌های قبلی با مفهوم دموراژ چیست و انواع آن کدام است، آشنایتان کردیم. در این بخش به بررسی متداول‌ترین دلایل به وجود آمدن دموراژ کانتینر می‌پردازیم:

• یکی از دلایل به وجود آمدن دموراژ بی‌اطلاعی گیرنده از زمان ورود و حمل بار است. در چنین شرایطی امکان تنظیم ترخیص گمرک و تحویل‌گرفتن به موقع بار وجود ندارد.
• دلیل بعدی این است که گیرنده بار اسناد و مدارک مورد نیاز برای ترخیص گمرک را به موقع دریافت نکرده است و کانتینرها در گمرک گیر کرده‌اند.
• اگر گیرنده بودجه لازم برای تخلیه به موقع کانتینر حامل بار را نداشته باشد، تخلیه و ترخیص بار با تاخیر مواجه می‌شود. در این شرایط گیرنده بار علاوه بر تامین بودجه مورد نیاز برای تخلیه، باید هزینه اضافه‌ای تحت عنوان دموراژ را نیز پرداخت کند.
• یکی دیگر از دلایل ایجاد دموراژ این است که محموله دریافت‌شده از کانتینر با سفارش فروش تطابق نداشته باشد.
• گاهی اوقات کانتینر حامل بار برای انجام بازرسی متوقف می‌شود و این فرایند طول می‌کشد. توقف طولانی کانتینر برای انجام بازرسی یکی دیگر از دلایل ایجاد دموراژ است.
• وقتی بین حمل‌کننده بار و گیرنده بار اختلاف وجود داشته باشد، فرایند تخلیه و ترخیص با تاخیر مواجه شده و گیرنده بار مجبور است که جریمه تاخیر یا دموراژ را پرداخت کند.
• تغییرات ناگهانی شرایط آب‌وهوایی نیز فرایند تخلیه بار کانتینر را با مشکل مواجه می‌کند و همین امر یکی دیگر از دلایل ایجاد دموراژ است.

عوامل موثر بر محاسبه دموراژ چیست؟

عوامل مختلفی در محاسبه هزینه و تعرفه دموراژ نقش دارند. از مهم‌ترین عوامل می‌توان به مواردی مانند نوع کانتینر، مدت زمان تاخیر، بندر مبدا، بندر مقصد، نوع قرارداد منعقدشده و نوع خطوط کشتیرانی اشاره کرد. کانتینرها دارای انواع مختلفی شامل کانتینرهای مخزن‌دار، یخچال‌دار، استاندارد. و غیره هستند. حمل بار با هر یک از این کانتینرها هزینه متفاوتی دارد و این هزینه در تعرفه نهایی دموراژ تاثیر می‌گذارد. ‌

همانطور که قبلا هم اشاره شد، هزینه دموراژ به‌صورت روزانه محاسبه می‌شود؛ بنابراین هر چقدر که روزهای تاخیر در تخلیه بار بیشتر شود، به همان نسبت باید مبلغ بیشتری به‌عنوان دموراژ پرداخت شود. برخی از بندرهای مبدا و مقصد تعرفه بالاتری را برای تاخیر در نظر گرفته‌اند. به همین دلیل در زمان حمل‌ونقل کانتینری باید به این نکته نیز توجه داشته باشید. نوع قرارداد و شرایطی که در داخل آن درج شده است، تعرفه و نرخ جریمه دموراژ را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در نهایت هر یک از خطوط کشتیرانی با درنظر گرفتن شرایط و ضوابط خود دارای هزینه‌های خاص دموراژ هستند.

چه کسی مسئول پرداخت دموراژ می‌باشد؟

واردکننده یا صادرکننده کالا با توجه به شرایط قرارداد حمل ونقل مسئولیت پرداخت دموراژ را بر عهده دارد. در واردات کالا اگر کانتینر پس از اتمام فری تایم از بندر تارج نشود؛ واردکننده باید به شرکت کشتیرانی دموراژ پرداخت کند. در صادرات نیز اگر صادرکننده موفق به بارگیری و ارسال کانتینرها نشود، موظف به پرداخت دموراژ خواهد بود. در بعضی از مواقع طبق شرایط که در قرارداد تعیین می‌شود، درصورت ناقص بودن مدارک گمرکی و ایجاد تاخیر در تخلیه یا بارگیری کانتینرها، مسئولیت پرداخت دموراژ بر عهده شرکت فورواردر است.

چگونه می توان از به وجود آمدن دموراژ و خسارات جلوگیری کرد؟

حالا دیگر می‌دانید که دموراژ چیست، انواع دموراژ چه ویژگی‌هایی دارند، دلایل به وجود آمدن دموراژ کانتینر کدام‌اند، عوامل موثر بر محاسبه دموراژ چیست و مسئولیت پرداخت این هزینه بر عهده چه کسی است. توجه داشته باشید که برای جلوگیری از ایجاد دموراژ نیز راهکارهایی وجود دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهید شد:

• برای ترخیص کالا باید از قبل برنامه‌ریزی کنید و با معتبرترین شرکت‌های حمل‌ونقل حرفه‌ای و قابل اطمینان قرارداد ببندید تا در زمان تخلیه بار با مشکلی مواجه نشوید.
• اگر احتمال می‌دهید که ممکن است مدت زمان ترخیص کالا در گمرک طولانی شود، کانتینرهایی را انتخاب کنید که فری تایم طولانی‌تری دارند.
• برای تسریع در امور گمرکی و پروسه تحویل کانتینز به شرکت باید بارنامه و مدارک دیگر خود را به دقت مورد بررسی قرار دهید تا مطمئن شوید هیچ تعرفه یا مشکل احتمالی به وجود نخواهد آمد.
• بهتر است که از قبل چالش‌هایی را که در هر یک از مراحل حمل‌ونقل ممکن است به‌وجود آید، پیش‌بینی کنید تا در صورت بروز هر گونه مشکلی یک راهکار جایگزین پیدا کنید.
• یکی دیگر از اقدامات مناسب برای جلوگیری از ایجاد دموراژ این است که بر اساس شرایط یک بندرگاه مناسب را انتخاب کنید.
• قبل از ارسال بار اطمینان حاصل کنید که بارها طبق موارد ذکرشده در قرارداد از سلامت و صحت کامل برخوردار هستند.
• یکی دیگر از راهکارها این است که به خوبی با قوانین بندر و مراحل ترخیص کالا آشنا باشید و درصورت نیاز از ترخیص‌کاران گمرک کمک بگیرید.

فرق دموراژ و دیتنشن چیست؟‌

دموراژ (Demurrage) و دتنشن (Detention) دو مورد از اصطلاحات رایج در حوزه حمل‌و‌نقل هستند که معمولاً با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. در ادامه تفاوت این دو را توضیح داده‌ایم:

• دموراژ: به تأخیر در زمان تخلیه باری که روی کانتینرها قرار دارد، دموراژ می‌گویند. اگر محموله به مقصد برسد؛ اما کانتینرها به موقع تخلیه نشده و به شرکت کشتیرانی تحویل داده نشوند، مشمول پرداخت جریمه‌ای به اسم دموراژ خواهید شد.  
• دیتنشن: به تأخیر در عودت کانتینر خالی به شرکت کشتیرانی بعد از خروج از بندر گفته می‌شود. وقتی با شرکت حمل‌و‌نقل قرارداد می‌بندید، شرکت زمانی را برای بارگیری محموله داخل کانتینر تعیین می‌کنند. اگر به‌موقع این کار را انجام ندهید جریمه می‌شوید و این جریمه همان دیتنشن است.

تعرفه دموراژ، ناشی از تأخیر در تخلیه یا ترخیص کالا داخل بندر یا محوطه گمرک است؛ اما تعرفه دیتنشن هزینه‌ای است که بعد از خروج کانتینر از گمرک و به دلیل تأخیر در عودت آن به خط کشتیرانی پرداخت می‌شود.

جمع‌بندی

در این مقاله توضیح دادیم که دموراژ چیست و چرا در صنعت حمل‌ونقل اهمیت دارد. در ادامه توضیح دادیم که انواع مختلفی از دموراژ وجود دارد که عبارت‌اند از: دموراژ کانتینر، کشتی، ریلی، گمرکی و پایانه. در ادامه به دلایل ایجاد این هزینه و عواملی که بر محاسبه آن تأثیر می‌گذارند، پرداختیم و گفتیم که مسئولیت پرداخت آن معمولاً بر عهده واردکننده یا صادرکننده است. در پایان نیز به توضیح درباره راهکارهایی برای پیشگیری از ایجاد دموراژ و فرق آن با دیتنشن پرداختیم.

سوالات متداول

آیا خرده بار شامل دموراژ می‌شود؟

خیر، دموراژ معمولاً به بارهای کانتینری تعلق می‌گیرد و خرده بارها شامل آن نمی‌شوند.

چرا هزینه دموراژ به وجود می آید؟

دموراژ برای جبران تأخیر در بازگرداندن تجهیزات حمل‌ونقل و جلوگیری از اختلال در زنجیره تأمین به وجود می‌آید.

نرخ دموراژ چگونه محاسبه می‌شود؟

نرخ دموراژ با توجه به مواردی مانند نوع کانتینر، مدت زمان تأخیر، بندر مبدا، بندر مقصد، نوع قرارداد منعقدشده و نوع خطوط کشتیرانی محاسبه می‌شود‌.

چگونه نرخ دموراژ و حق توقف بر هزینه‌های حمل و نقل تأثیر می‌گذارند؟

افزایش مدت تأخیر موجب بالا رفتن این هزینه‌ها شده و هزینه کلی حمل‌ونقل را به میزان زیادی افزایش می‌دهد.